Notice: Undefined variable: grid_data in /home/u8284090/sen.av.tr/assets/php/function.php on line 84

Yılmaz Komit

Notice: Undefined variable: grid_data in /home/u8284090/sen.av.tr/assets/php/function.php on line 84

Bu yazımızda, haciz yoluyla başlatılan icra takibi sırasında 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu m.277 vd. hükümlerine göre açılan tasarrufun iptali davalarında, harca esas değerin nasıl belirleneceği konusu değerlendirilmiştir.

1. Dava Açılırken Ödenmesi Gereken Yargılama Harçları

Dava açılırken yargılama harçlarının mahkeme veznesine yatırılması gerekir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.120/1). Dava açan davacıdan başvurma harcı ve maktu harca tabi davalarda karar ve ilam harcının tamamı, nispi harca tabi davalarda nispi karar ve ilam harcının dörtte biri peşin olarak alınır (492 sayılı Harçlar Kanunu m.27, m.28)[1]. Davanın kabulüne karar verilmesi durumunda kalan dörtte üçü kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde davalı veya davalılar tarafından ödenir. Davanın reddine karar verilmesi durumunda ise nispi karar ve ilam harcına tabi bir dava olsa dahi, maktu harç davacı tarafından ödenir (1 Sayılı Tarife, A, III, 2, a).

Tasarrufun iptali davası, konusu itibariyle malvarlığına ilişkin davalardan olduğu için, nispi harca tabi davalar arasında yer almaktadır. Bu nedenle, türü fark etmeksizin her davada ödenmesi zorunlu olan başvurma harcı ile nispi karar ve ilam harcının dörtte birinin dava açılırken peşin olarak ödenmesi gerekecektir.

2. Harca Esas Değerin Belirlenmesi

Bilindiği gibi, malvarlığına ilişkin davalarda, dava konusunun parasal değerine dava dilekçesinde yer verilmesi gerekir (HMK m.119/1-d). Dava konusunun parasal değeri belirlenirken, davanın açıldığı sıradaki değeri esas alınmalıdır[2] Dava açılırken ödenmesi gereken nispi karar ve ilam harcı bu parasal değer üzerinden hesap edilerek, davacıdan tahsil edilir. Harçlar Kanunu’nda da, değerin belirlenmesinin mümkün olduğu durumlarda dava dilekçesinde değer gösterilmesi zorunlu olduğu; gösterilmediği takdirde, davacıya tespit ettirileceği, tespitten kaçınma durumunda dilekçenin işleme alınmayacağı düzenlenmesine yer verilmiştir (Harçlar Kanunu m.16/3).

Konusu para veya parayla değerlendirilen bir dava olsa da, bazı durumlarda dava değerinin başlangıçta belirlenmesi mümkün olmamakta ve dava açıldığı sırada gösterilen değerin eksik olduğu yargılama sırasında anlaşılabilmektedir. Bu durumda, yalnızca o celse için davaya devam edilerek, takip eden celseye kadar eksik değer üzerinden peşin karar ve ilam harcı tamamlanması gerekmektedir (Harçlar Kanunu m.30). Bu durum, çoğunlukla teknik uzmanlık gerektiren bir hesaplama ya da değerleme ihtiyacı ortaya çıktığında yaşanmakta ve bilirkişi incelemesi neticesinde dava değerinin eksik kısmının tamamlatılması yoluna gidilmektedir[3]. Harcın eksik ödenmesi, kamu düzenini ilgilendiren bir husus olduğundan böyle bir eksikliğin fark edilmesi durumunda, mahkemenin re’sen bu eksikliği gidermesi gerekeceğini de belirtmek gerekir.

3. Tasarrufun İptali Davasında Harca Esas Değerin Belirlenmesi ve Harcın Hesaplanması

Yargıtay’ın tasarrufun iptali davalarındaki yerleşik uygulamasına göre, takip konusu alacak miktarı ile tasarruf konusu taşınır/taşınmazın tasarruf tarihindeki gerçek değeri karşılaştırılarak, düşük olan değer üzerinden harca esas değer belirleneceği ve bu değer üzerinden peşin karar ve ilam harcının hesaplanarak ödenmesi gerekeceği kabul edilmektedir[4].

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 22.04.2025 tarihli, 2022/9857 E. ve 2025/6376 K. sayılı içtihadında bu kural şu şekilde açıklanmıştır: “Tasarrufun iptali davalarında dava değeri, dava konusu şeyin tasarruf tarihindeki gerçek değeri ile davanın dayanağı icra dosyasındaki takip konusu alacağın hangisi daha az ise o değer üzerinden belirlenir. Dosya içeriğine göre, dava dosyasının dayanağı olan Büyükçekmece 2. İcra Müdürlüğü’nün 2014/5126 E. sayılı icra dosyası alacağı olarak 70.797,29 TL takibe konu edildiğini, dava konusu gayrimenkulün tasarruf tarihindeki gerçek değerinin ise 269.000,00 TL olduğu tasarrufun iptali davalarında düşük bedel hangisi ise (onun) üzerinden temyiz sınırının belirleneceği”,

Yine Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 08.10.2025 tarihli, 2025/5597 E. ve 2025/6057 K. sayılı kararında, “Tasarrufun iptali davalarında dava değerini, takip konusu alacak ile dava konusu şeyin değerinden hangisi az ise o değer oluşturur. Dosya içeriğine göre davacının alacağına konu İstanbul 35. İcra Müdürlüğünün 2016/37707 Esas sayılı dosyasında takipte kesinleşen miktar 328.962,07 TL, dava konusu taşınmazın tasarruf tarihindeki gerçek değeri ise 400.000,00 TL'dir.” denilmiştir.

Bu karşılaştırma sırasında takip konusu alacağın hangi tarihteki değerinin dikkate alınacağı hakkında öğretide farklı görüşler mevcuttur. Uyar, alacak miktarının “dava tarihi itibariyle” hesaplanması gerekeceği görüşündedir[5]. Işık ise, takip konusu alacak miktarının asıl alacak ve eklentileriyle birlikte aciz belgesine bağlanan borcun toplamı olması gerektiğini ifade etmiştir[6].

Yargıtay içtihatlarının büyük bölümünde, takip konusu alacağın “takip tarihindeki” veya “takip talebindeki” tutar üzerinden belirlenmesi gerektiği görüşünde olduğunu, bu görüşünün yerleşik hale geldiğini belirtmek gerekir[7]. Ancak, nadir de olsa takip konusu alacağın hangi tarihe göre belirleneceğine ilişkin farklı görüşlere yer verdiğini; bazı kararlarında kati aciz belgesi düzenlenmişse kati aciz belgesindeki miktarın esas alındığı[8], bazı kararlarında ise takibe konu alacağın dava tarihindeki değerinin esas alındığı[9] görülmektedir.

Her ne kadar Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına göre, “takip talebindeki” veya “takipte kesinleşen miktar” üzerinden takip konusu alacağın belirlendiği görülmekteyse de, dava konusunun parasal değerinin davanın açıldığı tarihteki değer üzerinden belirlenmesi gerektiği, bu nedenle takibe konu alacağın davanın açıldığı tarihteki değerinin ölçüt olarak dikkate alınmasının daha isabetli olacağı söylenmelidir[10].

Sonuç olarak, hacizdeki tasarrufun iptali davasının konusunun malvarlığı haklarına ilişkin olduğu, dava açan davacının maktu başvurma harcı ile nispi harca tabi olması nedeniyle nispi karar ve ilam harcının dörtte birini peşin olarak yatırması gerekeceği, bu nispi harcın belirlenen harca esas değer üzerinden davacıdan talep ve tahsil edileceği, Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına göre nispi karar ve ilam harcının takip konusu alacak ile iptali istenen tasarrufun tasarruf tarihindeki gerçek değeri karşılaştırılarak daha az olan bedel üzerinden alınması gerekeceğini ifade etmek gerekir.